









|
|
Zur Pflege unserer Heimatsprache wollen wir diese
auch leben! Dazu hier einige Beiträge (zur
Zeit noch übernommen von Plattdütsche Siit, demnächst selbstverfasst:
Över Plattdüütsche
Grammatik
Elk een Spraak hett ehr Grammatik. Un wenn Du
latiensch leehrt hess, denn weets Du, wat dat för een Krom is. De, de
good snacken kann, de bruukt keen Grammatik und bruukt dor nix af to
weten. Man de, de wat leehrn wull, de brukt dat. Un wieldes ik noch nix
in´t Webb dorto funn hebb, schall dat heer een Anfang warrn.
Plattdüütsch Grammatik is so´n Saak. Plattdüütsch
hett so veel Dialekten, dat ok de Grammatik nich jümmers de sülbige is.
So is dat heer ok blots ´n Verseuk. Obers lever ´n Luus in´n Kohl as gor
keen Fett, as mien Moder jümmers seggt harr. Wenn ji wat bidragen wullt,
denn mailt man
Plattmaster
driest an.
Plattdüütsch is een vun de germanschen Spraken, as
Fraisch, English, Dansk, Hollands, Svensk, Norsk, Islandsk un Faröersk.
Dor is mennig gemeen, in de Wöör un in de Grammatik. Un vun de olen
Tieden weg hett ok Plattdüütsch sick verannert. Fischerslü un Hannelslü
hebbt Wöör un Snacks mitbröcht, vun rund um de Nordsee un de Ostsee. Un
so gifft dat Saken, de sün liekers as in´t Hollandsche, to´n Bispill,
dat wi de un dat seggt as de Hollandschen ehr
de un het. De Partizipien sünd meist as in dat
Ingelsche, dat hochdüütsche ge- gifft dat meist nich. Wi
snacken as de Dänschen un sprechen nich as de
Hoochdüütschen. Dativ un Akkusativ sünd dat sülbe, de Objektfall,
liekers as op Ingelsch.
Düsse Grammatik geiht vun den
Holsteenschen-Hamborger-Nordnedersassischen Grootdialekt ut. Dat gült
to´n gröttsten Deel ok för Mekelborger Platt. Af un an sünd dor ook
Anmerken to anner plattdüütsche Dialekten bi. För das Ostfreesche Platt
gifft dat 'n eegen heel interessant Grammatik bi
Holger
Weigelt - Betrachtungen zur Phonologie und Grammatik des ostfriesischen
Platt
deutsch |
platt |
eins |
een |
zwei |
twee |
drei |
dree |
vier |
veer |
fünf |
fiev |
sechs |
sos |
sieben |
söben |
acht |
acht |
neun |
negen |
zehn |
tein |
elf |
ülben, ölben |
zwölf |
tvölv, een duz |
dreizehn |
dörtein |
vierzehn |
veertein |
fünfzehn |
fofftein |
sechzehn |
sostein |
siebzehn |
söbentein |
achzehn |
achtein |
neunzehn |
negentein |
zwanzig |
twintig |
einundzwanzig |
eenuntwintig |
dreißig |
dörtig |
vierzig |
veertig |
fünfzig |
fofftig, föfftig |
sechzig |
sostig |
siebzig |
söbentig |
achzig |
achtig, tachtig |
neunzig |
negentig |
hundert |
hunnert |
tausend |
dusend |
|
|
|
|
Dat tohoopsetten vun de Tallen is meist
as in´t düütsche. To´n Bispill |
Combination of numbers follows the
pattern of the german language |
74 |
veerunsöbentig |
96 |
sosunnegentig |
374,942 |
dreehunnertverunsöbentigdusendnegenhunnerttweunveertig |
Deutsch |
Plattdüütsch |
der/die/das erste |
de/dat eerste, dat ierste, dat förste |
der/die/das zweite |
de/dat tweede |
der/die/das dritte |
de/dat dörde |
der/die/das vierte |
de/dat veerde |
der/die/das fünfte |
de/dat fiefde |
der/die/das sechste |
de/dat soste |
der/die/das siebte |
de/dat söbente |
der/die/das achte |
de/dat achte |
der/die/das neunte |
de/dat negente |
der/die/das zehnte |
de/dat teinte |
der/die/das elfte |
de/dat ülbente |
der/die/das zwölfte |
de/dat twölfte |
der/die/das dreizehnte |
de/dat dörteinte |
|
.... |
|
de/dat twintigste |
|
de/dat dörtigste |
|
... |
|
de/dat hunnertste |
|
.. |
|
de/dat dusendste |
Wenn dat nich so klor is, woveel meent sün, denn
geiht dat so
deutsch |
platt |
kein |
keen, bi Personen ok keeneen |
niemand, keiner |
nüms, keeneen |
einige, ein paar |
´n poor |
viele |
veel, mennig |
alle |
all |
viel |
veel, ´n Barg |
De Artikels sün dat, wat för de Hauptwöör steiht.
Gifft "de" för Manns- und Fruunslü und "dat" för Saaken. För de Mehrtall
brukt wi "de".
Articles in plattdüütsch follow the same pattern
than in dutch. In Singular, the feminine and masculine article is "de",
for neutra we use "dat".
Deutsch |
Plattdüütsch |
der (m) |
de (m/f) |
die (f) |
das (n) |
dat (n) |
die |
de |
ein |
en, een, ´n (m,f,n) |
eine |
ein |
Pronomen sün dat, wat "an de Sted vun een Nomen"
steiht.
Deutsch |
Plattdüütsch |
ich |
ik |
Du |
du |
er |
he |
sie |
se |
es |
dat |
wir |
wi |
ihr |
ji |
sie |
se, sei |
Besitzanzeigende
Fürwörter
|
Deutsch |
Plattdüütsch |
Singular |
1. person |
mein |
mien (-en)* |
2. person |
dein |
dien (-en)* |
3. person (m) |
sein |
sien(-en)* |
3. person (f) |
ihr |
ehr, hör, höhr ** (-en) |
3. person (n) |
sein |
sien (-en)* |
Plural |
1. person |
unser |
uns, us (-en)* |
2. person |
euer |
juun (-en)* |
3. person |
ihr |
jüm ehr(en), jümmehr(en), jüm hör(en) |
- Beachte - Pass op
- Lang mi mol mien Stohl röver = Lang mi
mol mienen Stohl röver - Reiche mir meinen Stuhl.
- Beispiele - Bispill
- Dat is mien Huus - Das ist mein Haus
- Dat Huus is mien - Das Haus ist meines
- Dat is ehr Pott - Das ist ihr Topf
- Mookt juun Krom alleen - Macht eure
Sachen alleine -
- Dat is jüm ehr Kledaasch - Das sind ihre
Sachen.
Deutsch |
Platt |
wer |
wokeen, ´keen |
wo |
woneem |
wie |
wo, woans,
wodennig |
was |
wat |
warum, wieso |
worüm, woso |
wann |
wanner, wenn |
wozu |
woto |
weshalb |
(vun) wegen wat |
welches |
welk |
wessen |
wen sien |
wem
wen |
wen |
|
Plattdeutsch hat - wie Englisch und
anders als Deutsch - nur 3 Fälle. Dativ und Akkusativ sind
identisch (Objektfall). |
Substantive, dat sün de Hauptwöör. De
meesten gifft dat in de Eentall un in de Mehrtall. De warrd ok
beugt. Man blots 3 Fälle gifft dat. |
Fälle
Singular |
Deutsch |
Platt |
1. Fall |
der Mann |
de Mann |
2. Fall |
des Mannes |
den Mann sien *
den Manns |
3. Fall |
dem Mann |
den Mann |
4. Fall |
den Mann |
* Dat is Hinnerk sien
Peer. oder "Dat is dat Peer vun Krischan". |
Plural |
Deutsch |
Platt |
1. Fall |
die Männer |
de Mannslü
de Mannen * |
2. Fall |
der Männer |
de Mannslü ehr
de(n) Mannen ehr * |
3. Fall |
den Männern |
de Mannslü
de Mannen * |
4. Fall |
die Männer |
|
To´n Bispill - Beispiele
case |
masc. |
fem. |
neutr. |
Singular 1. |
De Macker is ool. |
De Fru is ool. |
Dat Schipp is ool. |
2. |
Den Macker sien Huus is ool. |
De Fru ehr Huus is ool |
Dat Schipp sien Mast is ool. |
3./4. |
Ik snack met den Macker |
Ik snack met de Fru |
De Slepper treck dat Schipp |
3./4. |
Ik kiek den Macker an |
Ik kiek de Fru an |
Ik kiek dat Schipp an |
|
|
|
|
Plural 1. |
De Mackers sünd mall |
De Deerns sünd mall |
De Peer sünd ool |
2. |
Dat is de(n) Mackers ehr Saak |
Dat is de Deerns ehr Saak |
De Peer ehr Steert wippt. |
3./4. |
Ik snack met de Mackers |
Ik snack met de Deerns |
Ik snack met de Peer |
3./4. |
Ik kiek de Mackers an |
Ik kiek de Deerns an |
Ik spann de Peer för´n Wogen |
Singular / Plural - Een un
Mehrtall
Singular un Plural, dat geiht meist as in´t
Düütsche un Ingelsche.
|
Singular |
Plural |
op -s |
de Macker |
de Mackers |
de Vagel |
de Vagels |
de Kaptein |
de Kapteins |
de Deern |
de Deerns |
de Lehrer |
de Lehrers |
de Höker |
de Hökers |
de Danzer |
de Danzers |
de Trecker |
de Treckers |
de Slötel |
de Slötels |
de Buddel |
de Buddels
de Buddeln |
op stumm -s |
dat Huus |
de Hüüs |
de Luus |
de Lüüs |
op -en un -n |
de Hann |
de Hannen |
de Wier |
de Wieren |
de Wisch |
de Wischen |
de Döör |
de Döören |
de Aap |
de Aapen |
de Oss |
de Ossen |
dat Oog |
de Oogen |
de Büx |
de Büxen |
de Stark |
de Starken |
de Appel |
de Appeln |
op -er / ers |
dat Wief |
de Wiever(s) |
dat Lief |
de Liever(s) |
dat Wicht |
de Wichter(s) |
dat Meß |
de Messers |
dat Kind |
de Kinners |
met Umluud |
de Worm |
de Wörm |
de Boom |
de Bööm /Beum |
de Danz |
de Dänz |
de Koh |
de Köh/Keuh |
op nix |
dat Schipp |
de Schipp
(man ook: de Schippen
un: de Schipps
un: de Scheep) |
op -lü |
de Mann |
de Mannslü |
de Fru |
de Fruunslü |
de Quarteersmann |
de Quarteerslü |
de Smitt |
de Smeedlü |
Meist hebbt wi in´t
Plattdüütsche den Plural op -s. Kann ook -en un -er un ers sien.
Meist is dat´n beten mehr as Ingelsch as as Hoogdüütsch. Gifft
ok, dat de Wöör je na Dialekt ´n ünnerscheedlich Plural hebbt. |
Wohl am häufigsten ist die Plural-Endung
-s, am zweithäufigsten auf -en. Auch bei gleicher Singularform
wie im Deutschen ist die Pluralform häufig verschieden (z..B.
Lehrer-Lehrers). Häufig sind verschiedene Pluralformen zu einer
Singular-Stammform möglich (z.T. je nach Dialekt). |
De plural -lü |
der Plural -lü |
Wenn dat um Minschen geilt, denn gifft
dat faak den Utdruck .-lü för ´n Plural. |
Als Bezeichnung von Menschengruppen wird
oft der Plural -lü (=hochdeutsch "Leute") verwendet. Im
Gegensatz zum Hochdeutschen ist dies vielfach die einzige
Pluralform. |
Geslecht - Geschlecht
|
Das Geschlecht von Substantiven ist
häufig ähnlich wie im Hochdeutschen, es gibt aber auch
Unterschiede, z.B. de puch(f)=das Bett(n) |
Meist is dat as in´t Hoogdüütsche. Man
kann ok anners ween, to´n Bispill de puch(f)=das Bett(n) |
Dat -sch(e). Die Endung -sch(e)
Die Endung -sch weist auf
eine weibliche Form hin und entspricht etwa dem Hochdeutschen
-in. Sie kann jedoch unhöflich klingen. |
Dat -sch wiest dorop, dat dat sick um ´n
Fru hannelt. Is nich jümmers de feinste Oort, sich utodrücken. |
masc. |
fem. |
de Kook |
de Kööksch |
de Schooster |
de Schoostersch |
de Lehrer |
de Lehrersch |
de Höker |
de Höökersch |
de Nahwer |
de Nahwersch |
de Ool |
de Oolsch |
Woans Substantive ut anner Wöör mookt warrn -
Substantivbildung aus anderen Wortarten
Ook in't Plattdüütsche hebbt wi
Hauptwöör, de vun anner Wöör kümmt.
- -de
- leev (= dear (related to love) - lieb) ->
de Leevde / Leefde (the love - die Liebe)
- lang (=long - lang) -> de Längde (the
length - die Länge)
- breed (broad, wide - breit) -> Breede (Broadness
- Breite)
- - tüch
- dumm (silly - dumm) -> Dummtüch (silly
speaking - Dummes Gerede
- grön (green - grün) -> Grööntüch (vegetables
- Gemüse)
Endungen för Hauptwöör, de vun Do-Wöör afstammt
- ee
- snacken (to speak - sprechen) ->
Snackeree (Gerede)
- loopen (to run - laufen) -> Looperee (the
run / Gelaufe, Lauferei)
|