Zur Pflege unserer Heimatsprache wollen wir diese auch leben!

Dazu hier einige Beiträge (zur Zeit noch übernommen von Plattdütsche Siit, demnächst selbstverfasst:

Över Plattdüütsche Grammatik

Elk een Spraak hett ehr Grammatik. Un wenn Du latiensch leehrt hess, denn weets Du, wat dat för een Krom is. De, de good snacken kann, de bruukt keen Grammatik und bruukt dor nix af to weten. Man de, de wat leehrn wull, de brukt dat. Un wieldes ik noch nix in´t Webb dorto funn hebb, schall dat heer een Anfang warrn.

Plattdüütsch Grammatik is so´n Saak. Plattdüütsch hett so veel Dialekten, dat ok de Grammatik nich jümmers de sülbige is. So is dat heer ok blots ´n Verseuk. Obers lever ´n Luus in´n Kohl as gor keen Fett, as mien Moder jümmers seggt harr. Wenn ji wat bidragen wullt, denn mailt man Plattmaster driest an.

Plattdüütsch is een vun de germanschen Spraken, as Fraisch, English, Dansk, Hollands, Svensk, Norsk, Islandsk un Faröersk. Dor is mennig gemeen, in de Wöör un in de Grammatik. Un vun de olen Tieden weg hett ok Plattdüütsch sick verannert. Fischerslü un Hannelslü hebbt Wöör un Snacks mitbröcht, vun rund um de Nordsee un de Ostsee. Un so gifft dat Saken, de sün liekers as in´t Hollandsche, to´n Bispill, dat wi de un dat seggt as de Hollandschen ehr de un het. De Partizipien sünd meist as in dat Ingelsche, dat hochdüütsche ge- gifft dat meist nich. Wi snacken as de Dänschen un sprechen nich as de Hoochdüütschen. Dativ un Akkusativ sünd dat sülbe, de Objektfall, liekers as op Ingelsch.

Düsse Grammatik geiht vun den Holsteenschen-Hamborger-Nordnedersassischen Grootdialekt ut. Dat gült to´n gröttsten Deel ok för Mekelborger Platt. Af un an sünd dor ook Anmerken to anner plattdüütsche Dialekten bi. För das Ostfreesche Platt gifft dat 'n eegen heel interessant Grammatik bi Holger Weigelt - Betrachtungen zur Phonologie und Grammatik des ostfriesischen Platt

 

deutsch platt
eins een
zwei twee
drei dree
vier veer
fünf fiev
sechs sos
sieben söben
acht acht
neun negen
zehn tein
elf ülben, ölben
zwölf tvölv, een duz
dreizehn dörtein
vierzehn veertein
fünfzehn fofftein
sechzehn sostein
siebzehn söbentein
achzehn achtein
neunzehn negentein
zwanzig twintig
einundzwanzig eenuntwintig
dreißig dörtig
vierzig veertig
fünfzig fofftig, föfftig
sechzig sostig
siebzig söbentig
achzig achtig, tachtig
neunzig negentig
hundert hunnert
tausend dusend
   
   
Dat tohoopsetten vun de Tallen is meist as in´t düütsche. To´n Bispill Combination of numbers follows the pattern of the german language
74 veerunsöbentig
96 sosunnegentig
374,942 dreehunnertverunsöbentigdusendnegenhunnerttweunveertig
Deutsch Plattdüütsch
der/die/das erste de/dat eerste, dat ierste, dat förste
der/die/das zweite de/dat tweede
der/die/das dritte de/dat dörde
der/die/das vierte de/dat veerde
der/die/das fünfte de/dat fiefde
der/die/das sechste de/dat soste
der/die/das siebte de/dat söbente
der/die/das achte de/dat achte
der/die/das neunte de/dat negente
der/die/das zehnte de/dat teinte
der/die/das elfte de/dat ülbente
der/die/das zwölfte de/dat twölfte
der/die/das dreizehnte de/dat dörteinte
  ....
  de/dat twintigste
  de/dat dörtigste
  ...
  de/dat hunnertste
  ..
  de/dat dusendste

Wenn dat nich so klor is, woveel meent sün, denn geiht dat so

deutsch platt
kein keen, bi Personen ok keeneen
niemand, keiner nüms, keeneen
einige, ein paar ´n poor
viele veel, mennig
alle all
viel veel, ´n Barg

Artikel

De Artikels sün dat, wat för de Hauptwöör steiht. Gifft "de" för Manns- und Fruunslü und "dat" för Saaken. För de Mehrtall brukt wi "de".

Articles in plattdüütsch follow the same pattern than in dutch. In Singular, the feminine and masculine article is "de", for neutra we use "dat".

Deutsch Plattdüütsch
der (m) de (m/f)
die (f)
das (n) dat (n)
die de
ein en, een, ´n (m,f,n)
eine
ein

Pronomen

Pronomen sün dat, wat "an de Sted vun een Nomen" steiht.

Deutsch Plattdüütsch
ich ik
Du du
er he
sie se
es dat
wir wi
ihr ji
sie se, sei

Besitzanzeigende Fürwörter

  Deutsch Plattdüütsch
Singular
1. person mein mien (-en)*
2. person dein dien (-en)*
3. person (m) sein sien(-en)*
3. person (f) ihr ehr, hör, höhr ** (-en)
3. person (n) sein sien (-en)*
Plural
1. person unser uns, us (-en)*
2. person euer juun (-en)*
3. person ihr jüm ehr(en), jümmehr(en), jüm hör(en)
  •  Beachte - Pass op
    • Lang mi mol mien Stohl röver = Lang mi mol mienen Stohl röver - Reiche mir meinen Stuhl.
  • Beispiele - Bispill
    • Dat is mien Huus - Das ist mein Haus
    • Dat Huus is mien - Das Haus ist meines
    • Dat is ehr Pott - Das ist ihr Topf
    • Mookt juun Krom alleen - Macht eure Sachen alleine -
    • Dat is jüm ehr Kledaasch - Das sind ihre Sachen.

Interrogatives Fragepronomen

Deutsch Platt
wer wokeen, ´keen
wo woneem
wie wo, woans,
wodennig
was wat
warum, wieso worüm, woso
wann wanner, wenn
wozu woto
weshalb (vun) wegen wat
welches welk
wessen wen sien
wem
wen		 wen

Substantive

  Plattdeutsch hat - wie Englisch und anders als Deutsch - nur 3 Fälle. Dativ und Akkusativ sind identisch (Objektfall). Substantive, dat sün de Hauptwöör. De meesten gifft dat in de Eentall un in de Mehrtall. De warrd ok beugt. Man blots 3 Fälle gifft dat.

Fälle

Singular Deutsch Platt
1. Fall der Mann de Mann
2. Fall des Mannes den Mann sien *
den Manns
3. Fall dem Mann den Mann
4. Fall den Mann
* Dat is Hinnerk sien Peer. oder "Dat is dat Peer vun Krischan".
Plural Deutsch Platt
1. Fall die Männer de Mannslü
de Mannen *
2. Fall der Männer de Mannslü ehr
de(n) Mannen ehr *
3. Fall den Männern de Mannslü
de Mannen *
4. Fall die Männer
 

To´n Bispill - Beispiele

case masc. fem. neutr.
Singular 1. De Macker is ool. De Fru is ool. Dat Schipp is ool.
2. Den Macker sien Huus is ool. De Fru ehr Huus is ool Dat Schipp sien Mast is ool.
3./4. Ik snack met den Macker Ik snack met de Fru De Slepper treck dat Schipp
3./4. Ik kiek den Macker an Ik kiek de Fru an Ik kiek dat Schipp an
       
Plural 1. De Mackers sünd mall De Deerns sünd mall De Peer sünd ool
2. Dat is de(n) Mackers ehr Saak Dat is de Deerns ehr Saak De Peer ehr Steert wippt.
3./4. Ik snack met de Mackers Ik snack met de Deerns Ik snack met de Peer
3./4. Ik kiek de Mackers an Ik kiek de Deerns an Ik spann de Peer för´n Wogen

Singular / Plural - Een un Mehrtall

Singular un Plural, dat geiht meist as in´t Düütsche un Ingelsche.

  Singular Plural
op -s de Macker de Mackers
de Vagel de Vagels
de Kaptein de Kapteins
de Deern de Deerns
de Lehrer de Lehrers
de Höker de Hökers
de Danzer de Danzers
de Trecker de Treckers
de Slötel de Slötels
de Buddel de Buddels
de Buddeln
op stumm -s dat Huus de Hüüs
de Luus de Lüüs
op -en un -n de Hann de Hannen
de Wier de Wieren
de Wisch de Wischen
de Döör de Döören
de Aap de Aapen
de Oss de Ossen
dat Oog de Oogen
de Büx de Büxen
de Stark de Starken
de Appel de Appeln
op -er / ers dat Wief de Wiever(s)
dat Lief de Liever(s)
dat Wicht de Wichter(s)
dat Meß de Messers
dat Kind de Kinners
met Umluud de Worm de Wörm
de Boom de Bööm /Beum
de Danz de Dänz
de Koh de Köh/Keuh
op nix dat Schipp de Schipp
(man ook: de Schippen
un: de Schipps
un: de Scheep)
op -lü de Mann de Mannslü
de Fru de Fruunslü
de Quarteersmann de Quarteerslü
de Smitt de Smeedlü
Meist hebbt wi in´t Plattdüütsche den Plural op -s. Kann ook -en un -er un ers sien. Meist is dat´n beten mehr as Ingelsch as as Hoogdüütsch. Gifft ok, dat de Wöör je na Dialekt ´n ünnerscheedlich Plural hebbt. Wohl am häufigsten ist die Plural-Endung -s, am zweithäufigsten auf -en. Auch bei gleicher Singularform wie im Deutschen ist die Pluralform häufig verschieden (z..B. Lehrer-Lehrers). Häufig sind verschiedene Pluralformen zu einer Singular-Stammform möglich (z.T. je nach Dialekt).
De plural -lü der Plural -lü
Wenn dat um Minschen geilt, denn gifft dat faak den Utdruck .-lü för ´n Plural. Als Bezeichnung von Menschengruppen wird oft der Plural -lü (=hochdeutsch "Leute") verwendet. Im Gegensatz zum Hochdeutschen ist dies vielfach die einzige Pluralform.

 

Geslecht - Geschlecht

  Das Geschlecht von Substantiven ist häufig ähnlich wie im Hochdeutschen, es gibt aber auch Unterschiede, z.B. de puch(f)=das Bett(n) Meist is dat as in´t Hoogdüütsche. Man kann ok anners ween, to´n Bispill de puch(f)=das Bett(n)

Dat -sch(e). Die Endung -sch(e)

Die Endung -sch weist auf eine weibliche Form hin und entspricht etwa dem Hochdeutschen -in. Sie kann jedoch unhöflich klingen. Dat -sch wiest dorop, dat dat sick um ´n Fru hannelt. Is nich jümmers de feinste Oort, sich utodrücken.
masc. fem.
de Kook de Kööksch
de Schooster de Schoostersch
de Lehrer de Lehrersch
de Höker de Höökersch
de Nahwer de Nahwersch
de Ool de Oolsch

Woans Substantive ut anner Wöör mookt warrn - Substantivbildung aus anderen Wortarten

Ook in't Plattdüütsche hebbt wi Hauptwöör, de vun anner Wöör kümmt.

  • -de
    • leev (= dear (related to love) - lieb) -> de Leevde / Leefde (the love - die Liebe)
    • lang (=long - lang) -> de Längde (the length - die Länge)
    • breed (broad, wide - breit) -> Breede (Broadness - Breite)
  • - tüch
    • dumm (silly - dumm) -> Dummtüch (silly speaking - Dummes Gerede
    • grön (green - grün) -> Grööntüch (vegetables - Gemüse)

Endungen för Hauptwöör, de vun Do-Wöör afstammt

  • ee
    • snacken (to speak - sprechen) -> Snackeree (Gerede)
    • loopen (to run - laufen) -> Looperee (the run / Gelaufe, Lauferei)